دندان درآوردن کودک یکی از حساس‌ترین دوران نوزادی است، چرا که اولین مجموعه از دندان‌های کودک که دندان‌های شیری هستند، شروع به سر زدن می‌کنند. سن دندان درآوردن نوزادان با هم متفاوت است و بستگی به ژنتیک و رشد زود هنگام کودک دارد. فرآیند دندان درآوردن کودک ممکن است برای بعضی کودکان آسان و برای بعضی سخت و ناراحت کننده باشد. آگاهی داشتن از زمان دندان درآوردن نوزاد و مراقبت از دندان‌های شیری که تازه از لثه‌های ملتهب بیرون میزند، بسیار ضروری است. با ما در این مقاله همراه باشید تا با دانستن زمان رویش دندان‌ها و علائم دندان درآوردن به بهترین شکل این دوران را مدیریت کنید.
زمان دندان درآوردن کودک
از زمانیکه کودک داخل رحم مادر است، جوانه‌های دندان‌های شیری در حال تشکیل شدن و رشد کردن است. دندان‌های شیری نخستین دندان‌هایی هستند که در دهان کودک می‌رویند و روندی کُند و زمانبر دارند. زمان دندان درآوردن نوزاد معمولا از ۶ ماهگی شروع می‌شود و تا ۳ سالگی ادامه پیدا می‌کند. به هر حال لثه‌های بدون دندان کودک برای اینکه از دندان‌های سفید و شیری کودک شما میزبانی کنند، مسیری طولانی را باید طی کنند.
با اینکه بیشتر نوزادان تا ۶ ماهگی هیچ دندانی در نمی‌آورند، اما در مواردی بسیار نادر کودک همراه با دندان متولد می‌شود ( دندانی در زمان تولد ) و یا در همان هفته‌های ابتدایی، شاهد دندان درآوردن نوزاد می‌شوید، که جای نگرانی نیست. معمولا این کودکان زودتر از سن‌شان رشد می‌کنند و از اول دوماهگی یکی از دندان‌هایشان بیرون می‌آید.
یکی از دو دندان جلویی پایین معمولا اولین دندان‌هایی هستند که از لثه بیرون می‌زنند، ولی ممکن است بعضی بچه‌ها به صورت همزمان چند دندان در بیاورند. قبل از اینکه ترتیب دندان درآوردن در کودکان را بررسی کنیم باید توجه داشته باشید این زمانبندی کلی است و اگر دندان فرزندتان زودتر از موعد بیرون آمد جای نگرانی نیست.
ترتیب رشد دندان درآوردن نوزاد
- بین ۷.۵ تا ۱۲ ماهگی، ابتدا نوزاد دندان‌های وسطی پایین درآورده سپس دندان‌های وسطی که در بالا و جلو قرار دارند، سر می‌زنند.
- بین ۹ تا ۱۳ ماهگی، دندان‌هایی که کنار دو دندان وسطی بالا قرار دارند، ( دندان‌های کناری ) بیرون می‌زنند و کودکتان چهار دندان ردیفی در بالا پیدا می‌کند.
- بین ۱۰ تا ۱۶ ماهگی، دندان‌های کناری پایینی در می‌آیند و این سبب می‌شود تا لبخند کودکتان کامل شود و وقتی می‌خندد هشت دندان داشته باشد.
- بین ۱۴ تا ۲۳ ماهگی وقتی در ابتدا دندان‌های آسیاب پایینی در می‌آیند، کودکتان دیگر می‌تواند غذا‌ها را بجود.
بعد از آن دندان‌های نیش بالایی که فاصله بین دندان‌های آسیاب و دندان‌های جلویی را پر می‌کنند،، بیرون می‌زنند و تا ۲۳ ماهگی دندان‌های نیش پایینی هم ظاهر می‌شوند.
- بین ۲۳ تا ۳۳ ماهگی، دندان‌های آسیاب دوم یا آن‌هایی که از همه عقب‌تر قرار دارند، در این مدت زمان بیرون می‌زنند و اول از همه پایینی‌ها بیرون می‌آیند.
- آخرین دندان‌ها هم دندان‌هایی هستند که به آن‌ها دندان‌های آسیاب دوم بالایی می‌گویند.
معمولا تا آخر سه سالگی بیشتر بچه‌ها هر ۲۰ دندانشان در می‌آید و وقتی لبخند می‌زنند، دندان‌هایشان کامل و زیباست.
کودک تا چه مدت با درد دندان درآوردن رو به رو است؟
بعضی از بچه‌ها هیچ مشکلی هنگام دندان درآوردن ندارند ولی بعضی دیگر ممکن است در این مدت خیلی اذیت شوند. معمولا درد دندان درآوردن، پیوسته نیست و بعد از چند دقیقه قطع می‌شود. اما یکی از نشانه‌های دندان درآوردن نوزاد التهاب و قرمزی لثه است، چون دندان‌ها قرار است از داخل لثه بیرون بیایند. وقتی دندان وارد لثه می‌شود و می‌خواهد بیرون بزند، آن ناحیه از لثه کمی قرمز و ملتهب می‌شود و گاهی ممکن است دانه‌ای آبدار شبیه تاول در آن قسمت رشد کند. بعضی دندان‌ها هنگام سر زدن حساس‌تر هستند، از جمله دندان‌های نیش که حدود ۱۵ تا ۱۷ ماهگی سر می‌زنند. گاهی دندان آسیاب هم به دلیل سطح مقطع بزرگی که دارد، نمی‌تواند مانند دندان‌های نیش جلویی خوب لثه را بشکافد.
۹ علائم دندان درآوردن نوزاد چیست؟
دندان درآوردن نوزاد ممکن است برای بعضی از بچه‌ها آسان و بدون درد باشد و برای بعضی از بچه‌ها سخت و عذاب‌آور باشد. با شناخت علائم دندان درآوردن کودکان می‌توان راهکارهای مناسبی برای راحت دندان درآوردن کودک استفاده کرد. از نشانه‌های دندان درآوردن نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- گاز گرفتن وسایل مختلف
نوزاد با گاز گرفتن اسباب بازی یا حتی انگشتان خود باعث کاهش درد فشاری که روی لثه‌های خود احساس می‌کند می‌شود. با توجه به اینکه کودکان بیشتر دوست دارند اشیاء سفت را گاز بگیرند، اسباب‌بازی‌های گوناگونی مخصوص دندان درآوردن طراحی شده است تا کودکان درد را کاهش دهند.
- مکیدن بیش از حد
مکیدن انگشت یا وسایل مختلف هم می‌تواند مانند گاز زدن درد ناشی از دندان در آوردن را کم کند.
- کم شدن اشتهای کودک
درد ناشی از خارج شدن دندان از لثه باعث می‌شود کودکان از خوردن و آشامیدن دوری کنند و علاقه و میلی برای خوردن یا نوشیدن نشان ندهند. در صورتی که اشتهای کودک خیلی کم شد، حتما با پزشک یا دندانپزشک خود تماس بگیرد.
- افزایش بیرون‌ریزی آب دهان
قبل از دندان در آوردن، بزاق دهان و آبریزش دهان بیشتر می‌شود. دلیل این امر هم لغزنده کردن لثه‌هایی است که میزبان دندان‌های کودک شما هستند.
- التهاب پوست و جوش اطراف دهان
یکی از عوارض دندان درآوردن کودکان افزایش ترشح بزاق دهانی و بیرون ریختن آن است. بزاق خارج شدن از دهان کودک اگر روی پوست نوزاد باقی بماند و خشک شود، می‌تواند باعث تحریک پوست و خارش و قرمز شدن پوست شود. حتما بزاق خارج شده از دهان کودک خود را با دستمالی مرطوب تمیز کنید تا پست را خشک نکند.
- متورم شدن لثه‌ها
دندان برای خارج شدن از لثه باید آن را بشکافد، بنابراین باعث قرمز شدن و متورم شدن لثه شده و کودک در ناحیه لثه احساس درد می‌کند.
- مالیدن گونه یا گوش
کودک به دلیل دردی که در داخل لثه‌ها احساس می‌کند، برای کاهش درد خود فشار متقابلی به خود وارد می‌کند تا از شدت درد بکاهد.
- خستگی یا نخوابیدن کودک
تورم و دردی کودک در لثه‌های خود حس می‌کند، او را کلافه و خسته می‌کند و نمی‌تواند خواب راحتی داشته باشد.
- تب کردن ناشی از دندان درآوردن
زمانی که کودک دندان در می‌آورد ممکن دمای بدن او کمی بالا برود، ولی تب بالایی را تجربه نمی‌کند.
اگر در کودک خود تب بالای ۳۷ درجه را مشاهده کردید که ۲۴ ساعت طول کشید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
اگر این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، ممکن است به جز رویش دندان احتمال بیماری‌های دیگری وجود داشته باشد.
- تب بالا (به‌خصوص بیش از ۳۷ درجه سانتی گراد در ۲۴ ساعت )
- اسهال
- آبریزش بینی و سرقه طولانی مدت
- التهاب طولانی مدت
- کهیر پوست
- کج خلقی و بهانه‌گیری‌های طولانی مدت
توجه داشته باشید اگر علائم تب، استفراغ یا اسهال تا ۲۴ ساعت طول بکشد، می‌تواند ناشی از عفونت‌های تنفسی فوقانی باشد و مربوط به دندان درآوردن نیست. البته گاهی ممکن است به دلیل این باشد که کودک در این دوران بارها اشیاء و وسایل مختلف را در دهان خود می‌کند و این امر باعث می‌شود، میکروب‌ها و آلودگی وارد بدن کودک شوند.
دکتر فائزه فتوحی اردکانی – متخصص دندانپزشکی کودکان
دندان درآوردن ممکن است تجربه ناخوشایندی برای کودک باشد ، اما اگر کودک بسیار کلافه و ناراحت است بهتر است، می‌توانید از یک دندانپزشک متخصص کودکان مشورت بگیرید.